बिराटनगर, भदौ १५ गते। इन्सेकसहित अधिकारको क्षेत्रमा क्रियाशील संघसंस्थाको प्रतिनिधिले जिल्ला कारागार मोरङको अनुगमन गरेका छन् ।
इन्सेक कोशी प्रदेश संयोजक मनोहरकुमार पोखरेलको नेतृत्वमा सिविन नेपाल, ओरेक नेपाल, गैसस महासंघ, माइती नेपाललगायतका संस्थाका प्रमुख तथा प्रतिनिधिले जिल्ला कारागार मोरङको अनुगमन गरेका हुन् ।
कारागारमा एकपछि अर्को गर्दै कैदीबन्दी तथा थुनुवाको मृत्यु हुने क्रम बढेपछि कारागारको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिन अनुगमन गरिएको इन्सेक कोशी प्रदेश संयोजक पोखरेलले बताउनु भयो ।
कारागार प्रशासक गौरव ढुङ्गेलसँग कारागारमा नियमितजस्तो कैदीबन्दी वा थुनुवा मृत्यु हुनुको कारणसहित कारागारको भौतिक अवस्थाका बारेमा जानकारी लिएको इन्सेक प्रदेश संयोजक पोखरेलले बताउनु भयो ।
अनुगमन टोलीसँग कारागारका प्रशासक ढुङ्गेलले पछिल्लो समय कारागारलाई सुधार गृहका रूपमा विकास गर्न खोजिएको बताउनु भयो । पहिले भन्दा दोब्बर कैदीबन्दी बस्न सक्ने गरि निर्मित नयाँ कारागार भवनमा कैदीबन्दीलाई स्थानान्तरण गरेपछि केही सहज भएको उहाँले बताउनु भयो । तथापि क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी राख्नु पर्ने, जनशक्ति र साधनस्रोतको कमी कारागारको आम समस्या रहेको बताउनु हुँदै ढुङ्गेलले भन्नुभयो– “प्रदेश राजधानी र बढी क्षमताको भवन बनेपछि अन्य जिल्लाबाट स्थान्तरण हुने, थप उपचारका लागि प्रदेशका अन्य जिल्लाबाट विराटनगर ल्याइने गर्दा भार थपिदो छ ।”
आठ महिनामा आठको मृत्यु
इन्सेकको अभिलेखका आधारमा ०८२ पुस २० गतेदेखि ०८२ भदौ १५ गतेसम्मको अवधिमा मोरङमा राज्यको नियन्त्रणमा रहेका एक महिला र सात जना पुरुष गरी आठ जनाको मृत्यु भएको पाइएको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालयको हिरासतमा एक जना र अरु सातको कारागारमा मृत्यु भएको इन्सेक अभिलेखमा देखिन्छ ।
सबैभन्दा पछिल्लो मृत्यु मोरङ कारागारको महिला सुधारगृहमा भएको छ । महिला सुधारगृहमा रहेको शौचालयमा पासो लगाएर झुण्डिएको अवस्थामा सुनसरीको बराहक्षेत्र नगरपालिका–६ की ३२ वर्षीया राधिका भट्टराई ०८२ भदौ ११ गते मृत अवस्थामा फेला परेसँगै आठ महिनाको अवधिमा राज्यको नियन्त्रणमा रहेका आठ जनाको मृत्यु भएको हो ।
मोरङ कारागारमा वेलवारी नगरपालिका–४ का ६७ वर्षीय अम्बरबहादुर राईको ०८१ पुस २० गते मृत्यु भएको थियो । त्यसयता कारागारमा रहेका ६ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । राज्यको सुरक्षा र नियन्त्रण घेरामा रहेकाहरुको नियमित जस्तो मृत्युले कारागार सुरक्षित भन्दा असुरक्षित हुँदै गएको छ ।
०८२ पुस २० गतेयता मोरङ्ग कारागारमा रहेका पथरी शनिश्चरे नगरपालिका–४ का ३८ वर्षीय जेठा भनिने जितबहादुर देवानको ०८१ फागुन २९ गते, उर्लावारी नगरपालिका–१ का ४३ वर्षीय मित्रकुमार दनुवारको ०८२ वैशाख १५ गते, रामेछापको दोरम्बा शैलुङ्ग गाउँपालिका–२ का ५४ वर्षीय प्रविण तामाङ्गको ०८२ वैशाख २९ गते, सुनवर्षी नगरपालिका–२ का २४ वर्षीय उमेश दर्जीको ०८२ असार १० गते, विराटनगर महानगरपालिका–५ का ४० वर्षीय सन्तोष पालको ०८२ असार २५ गते कारागारमा मृत्यु भएको छ ।
जिल्ला प्रहरी कार्यालयको हिरासतमा रहेका झापाको दमक नगरपालिका–१ का २८ वर्षीय पुण्यबहादुर श्रेष्ठको ०८२ जेठ २० गते मृत्यु भएको छ ।
राज्यको नियन्त्रणमा रहेकाहरुको एकपछि अर्को मृत्यु हुँदै गएपछि इन्सेकसहित अधिकारको क्षेत्रमा क्रियाशील संघसंस्थाका प्रतिनिधिले भदौ १३ गते मोरङ कारागारको अनुगमन गरेका हुन् ।
इन्सेक कोशी प्रदेश संयोजक मनोहरकुमार पोखेरलको नेतृत्वमा बाल अधिकारकर्मी वासु अधिकारी, महिला अधिकारकर्मी शोभा बजगाई, गैसस महासंघकी अध्यक्ष विष्णु शर्मा, मनोविमर्शकर्ता गीताञ्जली शर्मासहितको टोलीले जिल्ला कारागारको अनुगमनका साथै कारागार प्रशासकसँग कारागारको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिएको हो ।
भदौ ११.गते मृत फेला परेकी राधिका मानसिक रोगी भएकै कारण घटना भएको र विराटनगरस्थित कारागार ल्याउँदा नै डिप्रेशनको विरामी रहेको कारागार प्रशासनले जनाएको छ । उनी पछिल्लो पछिल्लो पटक असार २५ र साउन १८ गते रातको समयमा पेट दुखेको भन्दै कोशी अस्पताल भर्ना भएकी थिइन् । घटनाको दिन उनी विहान ३ः३७ बजे शौचालय पसेको र विहान ४ः३० बजे शौचालय गएका अन्य महिला कैदीबन्दीहरूले देखेपछि राधिका बाँचेकै हुन सक्छिन् भन्ने आशामा पासो खोलेर हेरेका थिए । उनीहरूले कारागार प्रशासनलाई ४ः४५ बजे घटनाबारे जानकारी गराएको प्रशासक ढुङ्गेलले जानकारी दिनुभयो ।
ढुंगेलमा अनुसार “लहरै बनेको शौचालयको माथिल्लो भाग खुला छ, त्यहीबाट अन्य महिलाले उनलाई झुण्डिएको देखे र निकाले ।”
कारागार अनुगमन क्रममा महिला कैदीबन्दीले झुण्डिएको अवस्थामा राधिका मृत फेला परे पछि अन्य महिला कैदीबन्दी तथा थुनामा रहेकाहरुमा त्रास फैलिएको इन्सेक संयोजक पोखरेलले बताउनु भयो ।
अनुगमन टोलीले घटनास्थल हेर्न खोज्दा उनले निश्चित सरकारी निकायबाहेक अन्यलाई भित्र प्रवेश गर्न नमिल्ने बताउनु भयो । कारागारका कैदीबन्दीहरूले नै पासो खोलेका कारण प्रहरीले उनीहरूलाई घटनाबारे सोधपुछ गरिरहेकोले उनीहरू डराएको अवस्था भएकाले पनि भित्र जान उपयुक्त अवस्था नभएको भनेपछि कारागारको सुरक्षाककर्मी बस्ने बुर्जाबाट अनुगमन टोलीले कारागारको अवलोकन गरेको थियो ।
कारागारमा हाल १०६ महिला, २ आश्रित बालक र १ हजार ३८ पुरुष गरी १ हजार १४६ जना कैदी रहेको कारागार प्रशासनले जानकारी दिएको छ ।
